Chùm Nho Thịnh Nộ

Giới thiệu sách Chùm Nho Thịnh Nộ

Chùm Nho Thịnh Nộ

Câu chuyện xảy ra gần một thế kỷ trước: Gia đình Joad bỏ nhà cửa, ruộng đồng, mồ mả tổ tiên ở Oklahoma, tìm mọi cách chạy qua California để khỏi chết đói. 

Bối cảnh mở đầu truyện là cảnh hạn hán, bụi mù trời, và kết thúc là trận hồng thủy, mưa úng đất - con người lam lũ và cảnh vật hoang dã như thuở hồng hoang. Câu chuyện rất buồn. Gia đình Joad có khuyết điểm như mọi người, nhưng họ cố sống tử tế khi có thể tử tế, cố thích nghi với những khắc nghiệt của cuộc sống mà không oán trách. Như Má Joad nói: Người ta làm điều người ta phải làm. Và họ cố làm điều họ phải làm theo phán đoán của họ, trong điều kiện của họ. Trên đường đi qua California họ gặp may, gặp vận rủi, bị ngược đãi, họ rơi rụng dần. Cái đói luôn luôn theo họ, không tha người già và trẻ con. Họ bị ngược đãi, vì người ta mất dần lòng trắc ẩn đối với kẻ đang gặp khó khăn, vì lòng tham của kẻ giàu thường lớn và mạnh hơn tính người, vì người ta dễ dàng tàn nhẫn bắt nạt kẻ yếu hơn mình. Câu chuyện rất buồn.

Trong thư trao đổi với người biên tập và nhà xuất bản cuốn Chùm nho thịnh nộ, Steinbeck viết: “Cuốn sách này không viết cho các mệnh phụ nhạy cảm. Nếu họ đọc thì họ đang dây vào chuyện không phải của họ. Tôi đã không đổi một chữ để hợp với thành kiến của một nhóm người và sẽ không bao giờ đổi.” Ông nói về tác phẩm của mình: “Trong cuốn này tôi đã cố mô tả cuộc sống đã sống thế nào, chứ không phải là nên viết sách ra sao.”

Ngôn ngữ dân dã, thô lậu của các nhân vật, một mặt làm nổi bật cá tính của họ, mặt khác làm cho tác phẩm nhiều khi khó hiểu. Lời đối thoại cộc lốc, thô lỗ, lủng củng, thiếu chủ từ, không đầu không đuôi, với những chữ đồng âm dị nghĩa buộc phải đọc thành lời hơn là đọc bằng mắt, với lối phát âm đặc thù của vùng đồng bằng miền nam nước Mỹ, thường kéo dài hay cắt bỏ một hay nhiều âm tiết. Vì thế tác phẩm đầy những chữ rất thô và sắc, viết không theo chuẩn mực chính tả và ngữ pháp, đầy những câu dài lặp đi lặp lại các từ nối, nhưng cũng đầy các câu cụt, và các ý không liên quan với nhau có thể được đặt kế cận nhau càng làm người đọc khó hiểu. Nói chung, nhiều tác phẩm của Steinbeck đều như thế, nhưng cũng như phần lớn tác phẩm của ông, Chùm nho thịnh nộ tạo được không khí, kể được câu chuyện cảm động, đi sâu vào bản chất của sự vật, và (biết đâu?) có thể khiến người đọc đi xa hơn câu chuyện ông đang kể.

Đọc Steinbeck, và tác phẩm văn học nói chung, sẽ gặp các khó khăn và thích thú ấy. Tương tự, khi dịch tác phẩm của Steinbeck, người dịch phải giữ tính khó hiểu, giữ sự lủng củng, giữ sự trúc trắc, giữ cách viết sai chính tả, trong một chừng mực có thể chấp nhận được trong ngôn ngữ dịch. Một bản dịch sẽ đổi cấu trúc câu của bản gốc thành cấu trúc của ngôn ngữ dịch, trong khi tìm cách giữ tinh thần của nguyên tác, giữ không khí của truyện – gãy gọn và mơ hồ, văn vẻ và thô kệch, dịu dàng và cuồng bạo, mạch lạc và nhiễu loạn. Nếu không, người đọc bản dịch sẽ phải đọc một cuốn truyện khác, có thể trau chuốt hơn, trôi chảy và dễ cho người dịch hơn, nhưng thiếu chân thực với nguyên tác.

Phạm Văn giới thiệu.